ΑΘΗΝΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ : Θυμηθείτε το όνομα θα γράψει ιστορία στο εγγύς μέλλον της Ε. Ένωσης και του Κόσμου (διαβάζω από κ.Δανίκας - Πρώτο Θέμα)

 Από μικρός ονειρευόμουνα. Να πετάξω. Να διακτινιστώ. Να περιπλανηθώ σε άλλους γαλαξίες, σε άλλους πλανήτες, σε άλλους κόσμους. Καλύτερους, ανώτερους, αληθινά πολιτισμένους. Όλα να πραγματοποιούνται με ένα νεύμα. Να σκέφτομαι και κάποιος αόρατος μηχανισμός να γράφει για λογαριασμό μου. Να μεταφέρομαι μέσα σε υποκλάσματα του δευτερολέπτου. Γι’ αυτό ίσως με κέρδισαν οι ταινίες. Γι’ αυτό λάτρεψα ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Όπως το «Blade Runner». Όπως το «Gravity». Όπως την «Επαφή» με την Τζόντι Φόστερ. Όπως το «Solaris» του Αντρέι Ταρκόφσκι. Και δύο πράγματα με κέρδισαν. Και τα δύο προερχόμενα από τον ιδιοφυή Γούντι Άλεν. Το πρώτο το είχε πει στα παιδικά του χρόνια: «Mα γιατί να κάθομαι και να διαβάζω αφού σε 3 δισεκατομμύρια χρόνια η Γη θα έχει ψηθεί». Και το δεύτερο: «Αποκλείεται το ανθρώπινο είδος να είναι το μοναδικό σ’ αυτό το απέραντο σύμπαν».

Το σύμπαν είναι ψυχρό. Τα αισθήματα είναι που λειτουργούν σαν θερμαντικά σώματα και το ζεσταίνουν κάνοντάς το πιο ανθρώπινο. Καθώς λοιπόν έβλεπα για πολλοστή φορά την «Επαφή» (1997) του Ρόμπερτ Ζεμέκις με πρωταγωνίστρια την Τζόντι Φόστερ. Και καθώς θαύμαζα το πάθος της να καταφέρει να ανακαλύψει ανώτερη νοημοσύνη κάπου εκεί ψηλά, ώστε κι εκείνη να εκτοξευτεί μπας και συναντήσει σε κάποιον άλλο μακρινό πλανήτη τον πατέρα της που τον έχασε από πολύ μικρή. Καθώς κοιτούσα τ’ άστρα και μετά αλίευα πληροφορίες σερφάροντας στο Ίντερνετ, έπεσα πάνω στο όνομα «Αθηνά Κουστένη».

ΑΘΗΝΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

  Όσους και να ρώτησα, ουδείς σχεδόν την ήξερε. Ούτε κατ’ όνομα. Λογικό. Οπως η ίδια μου έλεγε σε μια τηλεφωνική κουβέντα, «ούτε εγώ δεν ξέρω τόσο το πρόγραμμά μου. Δύσκολα να με βρείτε. Αυτή τη στιγμή έπρεπε να ήμουν κάπου αλλού».

  Η Αθηνά Κουστένη είναι το Νο 1, το καμάρι της γαλλικής Αστροφυσικής και του Διαστήματος. Είναι επίσης μέσα στο Top 10 της NASA. Είναι Ελληνίδα, αλλά, όπως μου εξηγεί, «διατηρώ και τη γαλλική υπηκοότητα». Και είναι τόσο πολυάσχολη 

όσο άλλος κανείς. Για να την εντοπίσω αναγκάστηκα να καταφύγω σε πολλούς Έλληνες της Φυσικής και της Αστροφυσικής. Αναγκάστηκα να στείλω κάμποσα mail. Να περιμένω καμιά εικοσαριά ημέρες. Να περάσω από διάφορους γραμματείς ώσπου στο τέλος -ω του θαύματος- να ακούσω επιτέλους τη φωνή της. Τόση δροσερή φωνή, τόσο ευχάριστο ύφος και τέτοια απλότητα, από τις ελάχιστες περιπτώσεις στη δημοσιογραφική μου διαδρομή. Και τι έμαθα! Εκεί παραλίγο να πάθω συγκοπή. Όλες οι βεβαιότητες σε πλήρη ανατροπή. «Πρώτα να μάθουμε πώς και από τι προέκυψε η Γη και οι γείτονές μας και μετά βλέπουμε για εξωγήινους και άλλους πολιτισμούς». Εν οίδα ότι ουδέν οίδα. Επειδή λοιπόν η περίπτωσή της μου θύμισε την ηρωίδα που υποδύεται η Τζόντι Φόστερ στην «Επαφή», το πρώτο πράγμα που τη ρώτησα για να ζεστάνω την ατμόσφαιρα ήταν η γνώμη της γι’ αυτή την ταινία. Ο κινηματογράφος μάς ένωσε. Το όνειρο μας εκτόξευσε. Και τα αισθήματα μας ζέσταναν. Αν δεν είσαι ονειροπόλος δεν κάνεις για αστροφυσικός. Έτσι δεν είναι;

            Η Τζόντι Φόστερ του Διαστήματος

- Φαντάζομαι, έχετε δει την «Επαφή». «Φυσικά. Ο Καρλ Σέιγκαν, που έχει γράψει το βιβλίο πάνω στο οποίο βασίστηκε το σενάριο της “Επαφής”, ήταν φίλος μου, τον ήξερα πολύ καλά και, αν θυμάστε, είναι αυτός που είχε βάλει τη σφραγίδα του σε μια δημοφιλή σειρά με τίτλο “Cosmos”. Για το Διάστημα φυσικά».

  Από το τηλέφωνο η φωνή της ακουγόταν τόσο ευχάριστη, τόσο χαρούμενη και τόσο αισιόδοξη. Σαν να κολυμπάει στο Διάστημα. Όπως η Σάντρα Μπούλοκ με παρτενέρ τον Τζορτζ Κλούνεϊ στο «Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν. Προτού ολοκληρώσω τη σκέψη μου, η ιπτάμενη Αθηνά συνέχισε με το ίδιο ευχάριστο ύφος όλο δροσιά: «Επειδή λοιπόν τον γνώριζα καλά, βρεθήκαμε κάποια στιγμή και συζητήσαμε το στόρι της “Επαφής”».

 - Εδώ που τα λέμε, η περίπτωση της Ελινορ Αρογουεϊ σου ταιριάζει. Κι αυτή αστροφυσικός. Κι αυτή αφοσιωμένη στην εξερεύνηση του Διαστήματος. «Με κολακεύετε. Η διαφορά είναι μία. Η Τζόντι Φόστερ, που τη θαυμάζω, χρησιμοποιεί στην ταινία ραδιοτηλεσκόπια, συγκεκριμένα το Arecibo Observatory στο Πουέρτο Ρίκο, ενώ εγώ χρησιμοποιώ οπτικά τηλεσκόπια σαν αυτά της Χαβάης και της Χιλής».

 - Υπάρχει και κάτι άλλο. Η Τζόντι Φόστερ αναζητά ηχητικά ίχνη ενός άλλου μακρινού πολιτισμού. Άραγε υπάρχει κάπου αλλού ένας άλλος πολιτισμός; «Αυτό είναι πάρα πολύ προσωπικό θέμα. Τι να σας πω... Όμως μέχρι να βρούμε εξωγήινους, άκρως σημαντικό θα ήταν να βρίσκαμε ένα μικρόβιο κάπου αλλού. Θα ενθουσιαζόμουν με μια τέτοια ανακάλυψη».

 - Κοίτα να δεις που εγώ νόμιζα ότι ψάχνουμε νερό! «Αν βρούμε μικρόβιο αυτό θα σημαίνει ότι η ζωή μπορεί να αναπτυχθεί και κάπου αλλού. Αφού γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια πλανήτες στο σύμπαν. Επομένως μέχρι να βρούμε μικρόβια δεν ασχολούμαι με εξωγήινους».

 - Μα εγώ δεν εννοώ αυτά τα μικρά ή τα μεγάλα πράσινα όντα που προέρχονται από τη φαντασία σεναριογράφων του Χόλιγουντ. «Πάντως στο δικό μας ηλιακό σύστημα δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Πράσινων, γαλάζιων ή άλλων όντων. Εγώ ψάχνω να βρω ένα ψίχουλο ζωής. Και αυτό το ψίχουλο είναι μικρόβιο. Έστω και ένα μόριο».

 - Δεν σας γοητεύουν οι ιστορίες επιστημονικής φαντασίας; «Όχι τόσο όσο οι άλλες οι επιστημονικές ιστορίες σε σχέση με το Διάστημα. Δεν αναφέρομαι στα γκάτζετ και δεν ξέρω γω τι άλλο. Εμένα με ενδιέφεραν τα βιβλία όπως του Ισαάκ Ασίμοφ με επιστημονική βάση, τα Foundation».

                                 Οι γιατροί του Διαστήματος

  Παρεμπιπτόντως ο Ασίμοφ γεννήθηκε το 1920 στη Ρωσία, στη συνέχεια βρέθηκε και απογειώθηκε συγγραφικά στις ΗΠΑ, όπου το 1992 άφησε την τελευταία του πνοή. Το «Θεμέλιο» (Foundation) είναι το πρώτο μιας τριλογίας που προδημοσιεύτηκε το 1951.

- Από μικρή είχατε αυτή την επιθυμία να επικοινωνήσετε, να εξερευνήσετε το Διάστημα; «Για να πω την αλήθεια, μέχρι τα 15 επιθυμία μου ήταν η Αρχαιολογία».

- Κοντά πέσατε. Και ο αστροφυσικός είναι κάτι σαν αρχαιολόγος πλανητών. «Κάπως έτσι. Όταν το είπα στον πατέρα μου, μου είπε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί αρχαιολόγοι. Αυτή η παρατήρησή του με έβαλε σε σκέψεις και άρχισα να αναζητώ κάτι άλλο. Έτσι στα 15 αποφάσισα να γίνω αστροφυσικός. Όχι για χόμπι, αλλά για να προσφέρω κάτι. Για την ανακάλυψη των μυστηρίων του Διαστήματος».

- Φαντάζομαι θα καθίσατε μπόλικα χρόνια στα φοιτητικά έδρανα. «Πολλά, μα πάρα πολλά χρόνια σπουδών. Το ντοκτορά μου ήταν αφιερωμένο στην εξερεύνηση του Διαστήματος».

- Δηλαδή, για πόσα χρόνια μιλάμε; «Δέκα χρόνια μετά το μπακαλορεά (σ.σ.: το γαλλικό απολυτήριο). Εννοώ δέκα χρόνια πανεπιστημιακά».

- Κάπως έτσι αρχίζει η καριέρα σας ως «αρχαιολόγου» του Διαστήματος. «Εμείς είμαστε οι γιατροί του Διαστήματος. Προσπαθούμε να καταλάβουμε το Διάστημα. Πρέπει πρώτα να το καταλάβεις ώστε στη συνέχεια να μπορέσεις να το εξερευνήσεις».

«Κι όμως, εισπνέουμε άζωτο»

- Δεν μου είπατε, όμως, η Γαλλία πώς προέκυψε στη ζωή σας; «Βρέθηκα στη Γαλλία επειδή ο πατέρας μου ήταν διπλωμάτης».

- Και το ιδιαίτερο αντικείμενο των εξερευνήσεών σας; «Η Πλανητολογία, δηλαδή η εξερεύνηση και η μελέτη των πλανητών».

- Σας χάνω. «Μα είναι απλό. Να μάθουμε από τι είναι φτιαγμένοι, πώς δημιουργήθηκαν, πώς εξελίχθηκαν. Και ακόμα τι είναι όλα αυτά που βρίσκουμε μέσα στην ατμόσφαιρα, ποιες οι θερμοκρασίες και άλλα πολλά».

- Γενικά οι πλανήτες; «Ο Τιτάνας είναι ο αγαπημένος μου, η φροντίδα μου, το αντικείμενο των εξερευνήσεων και των μελετών μου».

- Πάλι σας χάνω... «Ο Τιτάνας είναι ο πιο μεγάλος δορυφόρος του Κρόνου. Ο μόνος δορυφόρος, το μοναδικό σώμα στο πλανητικό μας σύστημα που μοιάζει με τη Γη».

- Εγώ νόμιζα ότι πιο κοντά στις δικές μας συνθήκες είναι ο Άρης. «Κι όμως, ο Τιτάνας διαθέτει και ατμόσφαιρα σαν αυτή της Γης και οργανική χημεία, ενώ αυτά στον Άρη δεν υπάρχουν. Η διαφορά εις βάρος του Τιτάνα είναι ότι βρίσκεται πολύ πιο μακριά από τον Ήλιο. Εκεί, λοιπόν, κάνει πολύ κρύο και υπάρχει πηχτό σκοτάδι».

- Για παράδειγμα... «Η ατμόσφαιρα στον Τιτάνα είναι φτιαγμένη από άζωτο».

- Μα εμείς εισπνέουμε οξυγόνο! «Πλάνη. Η ατμόσφαιρα της Γης, αυτό που αναπνέουμε, είναι κατά το 78% άζωτο - όχι οξυγόνο. Δεν αναπνέουμε οξυγόνο, αλλά άζωτο. Αυτό ο κόσμος το ξεχνάει. Η ποσότητα οξυγόνου είναι μόνο 21%».

- Με πιάσατε αδιάβαστο. «Έτσι πιστεύει ο κόσμος. Στον Τιτάνα η ποσότητα αζώτου είναι 95%. Αλλά και στη Γη, πριν δημιουργηθεί, δεν υπήρχε οξυγόνο. Υπήρχε το άζωτο και βασικά το μεθάνιο. Επίσης στον Τιτάνα βρίσκουμε άφθονη οργανική χημεία που οδηγεί στη ζωή. Έχουμε και μια επιφάνεια που μοιάζει με τη Γη. Ακόμα έχουμε βουνά, λάκκους, αμμόλοφους, κανάλια, πηγές, ποτάμια».

«Ετοιμάζουμε βαλίτσες»

- Δηλαδή υπάρχουν προϋποθέσεις ώστε κάποτε αυτός ο δορυφόρος να μετεξελιχθεί όπως συνέβη με τη Γη; «Ναι, μπορεί να μετεξελιχθεί. Όταν ο Ήλιος μας μεγαλώσει και γίνει κόκκινος γίγαντας».

- Τότε η Γη θα ψηθεί. «Αυτό σημαίνει ότι ο Ήλιος θα εκπέμπει μεγάλη θερμοκρασία και θα καταπιεί όλους τους κοντινούς πλανήτες. Αυτές οι θερμοκρασίες θα φτάσουν μέχρι τη Γη και μέχρι τον Άρη. Θα έχει θερμανθεί το εξωτερικό μας σύστημα και τότε ο Τιτάνας θα εξελιχθεί σε κάτι το δικό μας».

- Είναι βέβαιο αυτό; «Έτσι γνωρίζουμε από την εξέλιξη των αστέρων. Οι θερμοκρασίες στον Τιτάνα κυμαίνονται γύρω στους μείον 180 και φυσικά το νερό είναι παγωμένο. Όταν όμως ζεστάνει το εξωτερικό ηλιακό μας σύστημα, τότε το νερό μπορεί να εξατμιστεί. Και τότε από τους υδρατμούς θα βγαίνει οξυγόνο».

- Όπως τα λέτε, είναι σαν από τώρα να ετοιμάζουμε τις αποσκευές μας προς μετακόμιση κατά Τιτάνα μεριά. «Μπορεί να δημιουργηθούν αυτές οι προϋποθέσεις για μια μετακόμιση. Τότε θα χρειαστεί να μετακομίσουμε».

- Μα πότε θα συμβούν όλα αυτά; «Μετά από 3 δισεκατομμύρια χρόνια. Εγώ όμως από τώρα χτυπάω τον κώδωνα του κινδύνου».

- Μα ποιος θα ασχοληθεί τώρα με το τι θα συμβεί μετά από 3 δισεκατομμύρια χρόνια, για όνομα του Θεού! «Κοιτάξτε, όλα αυτά ακούγονται εξωφρενικά, αλλά οι μετακομίσεις και οι μεταμορφώσεις χρειάζονται πολλά χρόνια».

- Θέλετε να πείτε ότι η ανθρωπότητα με το εξειδικευμένο προσωπικό της και με τα εργαλεία της πρέπει από τώρα να ετοιμάζει τις αποσκευές της; Και για να έχουμε καλό ερώτημα, πόσα χρόνια απαιτούνται από τη Γη μέχρι τον Τιτάνα; «Με τη σημερινή τεχνολογία εξαρτάται από το βάρος που θα μεταφέρουν τα διαστημόπλοια. Οι σημερινές διαστημικές μας αποστολές μέχρι τον Τιτάνα χρειάζονται από τέσσερα μέχρι οκτώ χρόνια. Αλλά τότε που θα βρισκόμαστε στη φάση της μετακόμισης η τεχνολογία θα έχει βελτιωθεί και η χρονική απόσταση θα έχει περιοριστεί».

- Μπορεί να διακτινιστούμε. «Όχι, δεν πιστεύω στον διακτινισμό. Πιστεύω μόνο σε ό,τι έχω δει και εξερευνήσει. Βοηθάω στην τεχνολογία».

Δεν υπάρχει πιο συνταρακτικό πράγμα από την εκτόξευση μιας αποστολής.

- Έχετε συνεργαστεί με διαστημικές αποστολές; «Φυσικά έχω συνεργαστεί και έχω δουλέψει πάρα πολύ με διαστημικές αποστολές. Και κάθε φορά που οργανώνουμε μια τέτοια αποστολή προσπαθούμε παράλληλα να βελτιώσουμε και την τεχνολογία. Να εφεύρουμε καινούριες τεχνολογίες».

- Όπως; «Να μπορέσουμε να μεταβούμε από το ένα στο άλλο σώμα πιο γρήγορα. Όπως να χρησιμοποιούμε ηλιακά φορτιζόμενα πανό. Ή με τον άνεμο που έρχεται από τον ήλιο για να πάμε από το ένα μέρος στο άλλο. Η προώθηση που θα χρησιμοποιήσουμε δηλαδή. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζουν οι τηλεπικοινωνίες. Πώς θα φέρουμε τα στοιχεία που θα μαζέψουμε».

- Τεχνολογίες που στη συνέχεια κατέληξαν και ανέπτυξαν τις δικές μας καθημερινές επικοινωνίες. «Οι αποστολές της δεκαετίας του ’90 λειτούργησαν με την ίδια τεχνολογία που σήμερα χρησιμοποιούμε στα κινητά μας. Εκείνη την εποχή οι υπολογιστές ήταν τεράστιοι. Η εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών πάει πολύ γρήγορα, αλλά παράλληλα πρέπει να βελτιώσουμε όλες τις τεχνολογίες».

- Έχετε παραβρεθεί σε εκτοξεύσεις διαστημόπλοιων; «Είχα την τύχη να παραβρεθώ σε τρεις εκτοξεύσεις. Και στο Κέιπ Κανάβεραλ και στο Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ της Ρωσίας. Οι Ρώσοι διαθέτουν μεγάλο διαστημικό πρόγραμμα με επανδρωμένες και μη επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις. Είτε ακόμα με διαστημόπλοια που δεν έχουν εκτοξευτεί, είτε αντίγραφα (κόπι) διαστημόπλοιων. Εγώ μπήκα σε διαστημόπλοια, σε κάψουλες, που αποστέλλονται σε διεθνείς διαστημικούς σταθμούς».

- Εγώ στη θέση σας ίσως θα σκεφτόμουν τη λύση του αστροναύτη ώστε όλα να τα δω από κοντά. «Θα ήθελα πολύ να γίνω αστροναύτης, αλλά δυστυχώς το όνειρο με εγκατέλειψε λόγω μυωπίας. Δεν υπάρχει πιο συνταρακτικό πράγμα από το να ζεις την εκτόξευση μιας αποστολής. Εκτός από τη γέννηση της κόρης μου. Να εκτοξεύσεις κάτι μακριά και όταν με το καλό επιστρέψει να σου φέρει πολλές απαντήσεις».

- Το όνομα της κόρης σας είναι Καλλίστη; «Καλλίστα με αττική κατάληξη».

- Όλη αυτή η εναέρια, η διαστημική και ιπτάμενη ανησυχία μήπως έχει να κάνει και με κάποιο οικογενειακό χούι; «Ο πατέρας μου, εκτός από διπλωμάτης, υπήρξε και πιλότος. Και ο αδερφός μου συνεχίζει να είναι πιλότος. Ο πατέρας μου ήταν αρχηγός του ΚΕΑ (Κεντρικό Εργοστάσιο Αεροπλάνων) με έδρα στο Φάληρο. Μετά ανέλαβε τη διεύθυνση του Πολεμικού Μουσείου και μετά διπλωμάτης ως στρατιωτικός σύμβουλος. Έτσι κι εγώ βρέθηκα στο... Διάστημα».

- Αστροφυσικός για μένα σημαίνει όνειρο. «Δεν έχετε άδικο. Οι αστροφυσικοί σαν κι εμένα δουλεύουμε σαν σε όνειρο. Μα δεν είναι όνειρο να καταπιάνεται και να ασχολείται κανείς με το τι θα γίνει μετά από δισεκατομμύρια χρόνια; Είναι τρέλα. Το καλύτερο επάγγελμα στον κόσμο».

- Τι να σας πω. Υποκλίνομαι στους αστροφυσικούς. Όλοι είστε καταπληκτικοί. «Όλοι οι άνθρωποι είναι καταπληκτικοί».

- Α, εδώ διαφωνώ. «Εγώ έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο είδος. Γιατί μπορούμε να καταφέρουμε πολλά πράγματα. Και τα έχουμε καταφέρει καλά. Είναι ένα θαύμα. Κάθε μέρα μπορεί να προκύψει και από ένα θαύμα».

- Τίποτα δεν σας κάνει να μελαγχολείτε; Να αμφισβητείτε την πορεία της ανθρωπότητας; «Τίποτα δεν υπάρχει για να με καταθλίψει. Είχα πολλή τύχη. Επίσης, έχω την καλύτερη οικογένεια και τους καλύτερους φίλους απ’ όταν ήμουν 6 χρονών. Και τώρα και πάντα θα βλέπω τις φίλες μου: τη Φωτεινή, τη Λέλα, τη Χριστιάνα, την Ντέμη».

- Επομένως, δεμένη με την Ελλάδα. «Δυστυχώς το Πάσχα δεν μπορέσαμε να μετακινηθούμε, αλλά το καλοκαίρι, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα έρθουμε οπωσδήποτε. Τώρα που το σκέφτομαι, μπορώ να πω πόσο τρελοί είμαστε σ’ αυτή την οικογένεια. Η εξαδέλφη μου η Αθηνά Κουστένη είναι ελεγκτής αέρος στο αεροδρόμιο. Είμαστε όλοι εκεί ψηλά. Και πολύ το χαίρομαι. Η εξαδέλφη μου μού λέει για τα ραντάρ. Εγώ μεγάλο μέρος της ζωής μου το περνάω στα αεροδρόμια. Μια επαγγελματική ζωή. Έχω πάει παντού. Έχω γυρίσει όλο τον κόσμο».

ΠΗΓΗ