Δεν είναι καθόλου ευχάριστο να ασχολείται κάποιος με ορισμένα θέματα που και μόνο το άκουσμά τους προκαλεί φόβο. Και ανάμεσα σε αυτά οι σεισμοί από τους οποίους υπάρχει πρόσφατη καταστροφική εμπειρία. Η ιστορική έρευνα όμως δεν μπορεί να παρακάμπτει αυτά τα θέματα τα οποία σχετίζονται με την πορεία του τόπου. Κάποιοι το έχουν ακούσει, πολύ λίγοι όμως γνωρίζουν ότι το Νησί αλλά και ορισμένα χωριά είχαν ισοπεδωθεί από ισχυρότατο σεισμό το Μάιο του 1846. Είναι ο πρώτος σεισμός στη Μεσσηνία για τον οποίο έχουμε πλήρη στοιχεία, τα οποία και θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια.
=================
Οι πληροφορίες προέρχονται από δύο πηγές:
- Η μια είναι του σημαντικού ιστοριογράφου Μίμη Φερέτου, ο οποίος έχει παρουσιάσει δημοσιεύματα και έγγραφα εκείνης της εποχής στα "Μεσσηνιακά Νέα" [φύλλα 39, 40, 41 και 42] που φιλοξενούν σπάνιες μαρτυρίες για το συγκλονιστικό συμβάν.
- Η δεύτερη, από το βιβλίο του Α. Γαλανόπουλου "Die Seismizitat von Messenien", ο οποίος στηριγμένος σε ανάλογες πληροφορίες δίνει τις εκτιμήσεις του για το μέγεθος των ζημιών και το επίκεντρο του σεισμού.
Ο Μ. Φερέτος γράφει για το θέμα αυτό στα "Μεσσηνιακά Νέα":
«Η Μεσσηνία στον περασμένο αιώνα εδοκιμάσθη κατ’ επανάληψι και σκληρότατα από τους σεισμούς. Σφοδρότεροι όμως και καταστρεπτικώτεροι υπήρξαν οι σεισμοί που έπληξαν τις επαρχίες Καλαμάτας και Μεσσήνης το Μάιο του 1846. Τότε κατεστράφησαν σχεδόν ολοσχερώς 6-7 χωριά και έπαθαν σοβαρότατες ζημιές 15 άλλα, κατέρρευσαν πάνω από 2.500 σπίτια, εφονεύθησαν 8 και ετραυματίσθησαν περισσότερα από 20 άτομα. Οι ζημιές σε υλικά αγαθά υπερέβησαν τα πέντε εκατομμύρια δραχμών, ποσό σοβαρώτατο, όχι μόνο εκείνη την εποχή, 20 μόλις χρόνια μετά από έναν καταστρεπτικό επταετή πόλεμο που ρήμαξε κυριολεκτικά τη Μεσσηνία, αλλά και για σήμερα ακόμη.
Συγκεκριμένα και με βάση τις επίσημες εκθέσεις των τοπικών αρχών και τις πληροφορίες των εφημερίδων της εποχής κατεστράφησαν τότε τα χωριά Μικρομάνη, Καλάμι, Αμμος (Μπαλιάγα), Ασπρόχωμα, Αρις (Ασλάναγα), Ανεμόμυλος (Γκορτζόγλι) και έπαθαν σημαντικές ζημιές τα χωριά Πλατύ (Μπάστα), Αλώνια (Γλιάτα), Σπερχογεία (Κουρτσαούσι), Θουρία (Φρουτζάλα), Αίπεια (Φαρμίσι), Αιθαία (Ντελίμεμι), Ανθεια (Βεΐζαγα), Κατσίκοβο (οικισμός κοντά στα Χάνια Κουμουνδούρου νομίζω), Κατσαρέικα (τότε χωριό και τώρα οικισμός), Οσπιτάκια (επίσης κοντά στο Ασπρόχωμα νομίζω) της επαρχίας Καλαμών. Οι σεισμοί έπληξαν και την επαρχία Μεσσήνης όπου κατεστράφη η Μεσσήνη (Νησί) και υπέστησαν σοβαρές ζημιές τα χωριά Καρτερόλι, Πιπερίτσα, Εύα (Αναζήρι), Αριστοδήμιον (Χασάμπασα), Καλαμαρά, Αλουποχώρι και Μαυρομάτι Παμίσου.
"ΜΑΣΤΙΓΞ ΤΡΟΜΕΡΑ"
Ιδού πώς περιγράφει τα καταστρεπτικά γεγονότα της Μεσσηνίας η εφημερίδα "Εθνοκρατία" των Αθηνών:
"Μάστιξ τρομερά επέπεσεν επί του παραδείσου της Ελλάδος, της τερπνής Μεσσηνίας. Τρομεροί σεισμοί ηκολούθησαν και ακολουθούν κατ’ αυτάς κατεδαφίσαντες την Μικρομάνην ολόκληρον και πολλά άλλα χωριά της πεδιάδος. Λέγουν ότι και το Νησίον κατεστράφη. Εις διάφορα μέρη η γη αναβρύει θαλασσίαν άμμον, εις άλλα ύδατα θειώδη, εις άλλα τα ύδατα κατεποντίσθησαν, ελαιώνες κατέστησαν λίμναι, άνθρωποι διάφοροι ετάφησαν υπό των ερειπίων. Θέλομεν δημοσιεύσει επομένως την περιγραφήν του τρομερού συμβάντος. Εν τοσούτω η Κυβέρνησις έλαβε κανέν μέτρον υπέρ των δυστυχών θυμάτων, απέστειλε βοηθείας; Το υπουργείον της Παιδείας απέστειλε Φυσικόν τινα διά να περιγράψη και μελετήση το φαινόμενον;" (Εφημερίδα "Εθνοκρατία" 5 Ιουνίου 1846).
Και στο φύλλο της 9 Ιουνίου 1846 στην πρώτη σελίδα εδημοσίευε τα ακόλουθα για τη δημιουργηθείσα στη Μεσσηνία κατάστασι η ίδια εφημερίδα:
"Υστερα από αδιακόπους σεισμούς αλλεπαλλήλους καθ’ όλον τον μήνα Μάιον ακολουθούντας, κατά την 24 του παρελθόντος μηνός περί τας 4 π.μ. ησθάνθημεν τον τρομερόν σεισμόν εις την επαρχίαν Καλαμών και Μεσσήνης, όστις κατερήμωσε την κωμόπολιν Μικρομάνην. Κατά δε τας 8 μ.μ. εγένετο επί τούτου σφοδρότερος, προηγηθείς από τρομεράν μεσημβρινοδυτικήν βοήν, όστις όχι μόνον τα ολίγα της Μικρομάνης των οικιών λείψανα ολοτελώς επιπέδωσεν, αλλά και τ’ άλλα χωρία τα απαρτίζοντα το ήμισυ σχεδόν της ρηθείσης επαρχίας.
Ο κατά τας 8 μ.μ. συμβάς έφερε την παντελή καταστροφή των οικιών της Μικρομάνης, Ασπροχώματος, Καλαμίου, Ασλάναγα (κωμοπόλεως), Μπαλιάγα και Γκορτζόγλι, εν μέρει δε υπέφερον τα χωριά Μπάστα, Γλιάτα, Κουτζαούσι, Φουρτζάλα, Φαρμίσι, Δελήμεμι, Βεϊζαγά, Καλάμι, Κατσίκοβο, Κατσαρέικα, Οσπιτάκια. Απαντα τα ανωτέρω ανήκουν εις την επαρχίαν Καλαμών. Της πόλεως Καλαμών εκρημνίσθησαν τινές οικίαι και πολύ ολίγαι έμειναν αβλαβείς. Εις την επαρχίαν Μεσσήνης σχεδόν άπασαι αι οικίαι της πόλεως Νησίου κατηδαφίσθησαν, εν μέρει δε των χωρίων Καρτερόλι, Πιπερίτσα, Αναζήρι, Χασάμπασα, Καλαμαρά, Αλουποχώρι και Μαυρομάτι.
Εις τινα μέρη η γη ήνοιξεν, εξ ης εξήλθεν ύδωρ και αρκετή άμμος πλησίον δε του χωρίου Μπαλιάγα εγένετο μικρά λίμνη της οποίας το ύδωρ είναι δυσώδες.
Εις την Μικρομάνην εφονεύθησαν 8 άνθρωποι και εις διάφορα άλλα χωρία επληγώθησαν έως 20. Η δε Α.Μ. ο σεβαστός Βασιλεύς, ευρεθείς εις τα μέρη ταύτα - περιώδευεν ολόκληρον σχεδόν τον μήνα Μάιον - είδεν ιδίοις οφθαλμοίς το ελεεινόν θέαμα της Μικρομάνης και εβοήθησε τους κατοίκους αυτής χρηματικώς καθώς και του Νησίου.
Οι κάτοικοι των δύο τούτων επαρχιών κυριευθέντες από φόβον και απελπισίαν έκαμον σκηνάς και το πλείστον μέρος διασκορπισμένων υπό την σκιάν των δένδρων επικαλείται την Θείαν αντίληψιν εις την δυστυχίαν των ταύτην και της Κυβερνήσεως και όλων των ομογενών και φιλελλήνων την συνδρομήν.
Αναβαίνει δε ο αριθμός των κρημνισθεισών οικιών αμφοτέρων των επαρχιών εις 2.500, η δε ολική ζημιά των οικιών και λοιπών τροφίμων αναβαίνει μέχρι των πέντε εκατομμυρίων, οι σεισμοί δε εξακολουθούν συνεχώς, όχι όμως με την αυτήν ορμήν ως και πρότερον.
Οι δυστυχείς κάτοικοι πεφοβισμένοι έχασαν την γενναιότητα του να εργάζωνται. Τέλος πάντων η συμφορά αύτη είναι δυσφορωτέρα αφ’ όσας υπέφερεν ο ωραίος τούτος τόπος επί της καταστροφής του Ιμπραήμη".
"ΕΠ’ ΟΜΩΝ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ"
Τραγικώτερα περιγράφει τις καταστροφές από τους σεισμούς στην εφημερίδα "Φίλος του Λαού" (21 Ιουνίου 1846) ένας έκτακτος συνεργάτης της από τη Μεσσήνη, που έγραφε την ανταπόκρισή του "καθήμενος υπό την σκιάν μιας μωρέας" μια και είχε γκρεμισθεί το σπίτι του. Ούτος έγραφε κοντά στα άλλα:
"Οι καταστρεπτικοί σεισμοί επήλθον την 29 Μαΐου, ημέρα Τετάρτη ώρα 5 π.μ. εις τρόπον ώστε οι άνθρωποι κοιμώμενοι έπιπτον υπό τας κλίνας των, οι λύχνοι έσβυνον και πολλαί οικίαι εκρημνίζοντο· οι κονιορτοί υψούμενοι, απετέλουν νέφη πυκνά και τρομακτικά. Οι ολολυγμοί και οι κοπετοί των γυναικών και παιδιών παρίστων φρικωδέστατον θέαμα και άκουσμα".
"Κοπασάσης της ταραχής, οι άνθρωποι συνελθόντες εις εαυτούς κατ’ ολίγον, έτρεχον εις τους ημικρημνισμένους Ιερούς Ναούς, όθεν λαβόντες επ’ ώμων τας αγίας εικόνας, εξήλθον μετά των ιερέων εις την θέσιν Αλώνια, όπου εψάλη μεγάλη παράκλησις και όλη η επί απειλή σεισμού ακολουθία, ήτις επανελήφθη πολλάκις της ημέρας.
Ενεκα δε τούτου, κατειλημμένοι οι άνθρωποι υπό του τρόμου και εις παρακλήσεις προς Θεόν ενασχολούμενοι δι’ όλης σχεδόν της ημέρας, δεν ήσαν εις κατάστασιν να υποδεχθώσιν, ως επεθύμουν, τας Α.Α.Μ.Μ. επισκεφθείσας την πόλιν ταύτην περί την 6ην ώραν μ.μ. καθώς και την κωμόπολιν Μικρομάνην, πολλά και χείρονα παθούσαν και εξ ανθρώπους απωλέσασαν.
Η Α.Μ. διέταξε να χορηγηθώσιν εις την πόλιν Νησίον 1.500 δρχ. διά τας εκκλησίας και 5.000 εις Μικρομάνην προς βοήθειαν και ανέγερσιν των κρημνισθεισών οικιών".
Και συνεχίζει ο έκτακτος συνεργάτης της εφημερίδος που κρύπτεται υπό τα αρχικά Α.Ι.:
"Αλλά το κακόν δεν ετελείωσεν μέχρις αυτού. Την νύκτα της αυτής ημέρας, ευρισκομένων των ανθρώπων εις ολονύκτιον δέησιν εντός του Ναού της Παναγίας Βουλκάνου περί την 10ην ώραν μ.μ. βοή τρομερά ηκούσθη από το μεσημβρινοδυτικόν μέρος και κατόπιν αυτής σεισμός τινακτικώτερος, αν όχι και διαρκέστερος του πρωινού, όστις επέφερε πλειότερα και μεγαλύτερα εκείνου αποτελέσματα, καθ’ όσον αι ημίσεις περίπου κατοικίαι κατεδαφίσθησαν, όλαι δε αι υποληφθείσαι διεσχίσθησαν και ετοιμόρροποι κατέστησαν. Οι άνθρωποι έξω εαυτών γενόμενοι, εξεπήδησαν του Ναού διά των παραθύρων και εις τας αγυιάς και πλατείας διεσπάρησαν, ολολύζοντες καθ’ όλην την νύκτα, καθ’ ην επανελήφθησαν οι σεισμοί εκ διαλειμμάτων...".
Στη Μεσσηνία συνέπεσε τότε να περιοδεύη και ο Βασιλεύς Οθων, όστις επεσκέφθη τη σεισμόπληκτο περιοχή και ιδίως τη Μικρομάνη και τη Μεσσήνη.
"Η Α.Μ. ο Βασιλεύς - γράφει η "Ελπίς" (18 Ιουνίου 1846) - ευρεθείς εις τα μέρη ταύτα, είδεν ιδίοις οφθαλμοίς το ελεεινόν της Μικρομάνης θέαμα, παρηγόρησεν άπαντας ως και των άλλων μερών".
ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ
Και σ’ άλλη ανταπόκριση που εδημοσιεύθη στο ίδιο φύλλο της "Ελπίδος" ετονίζοντο και τα εξής σχετικά με την αδιαφορία και αναλγησία που έδειξε και τότε το επίσημον κράτος απέναντι των τόσο σκληρά δοκιμασθέντων συμπατριωτών μας:
"Είναι απαραδειγμάτιστος η αναλγησία των κυβερνώντων εις τας συμφοράς του λαού. Ολη η επαρχία Μεσσήνης ευρίσκεται εις την ελεεινοτέραν κατάστασιν ένεκα των σεισμών, οι κάτοικοι κατέφυγον εις τα όρη, γυμνοί και τετραχειλισμένοι, στερούνται άρτου, βλέπουσι τας οικίας των ερείπια, και φοβούνται να πλησιάσωσι και το υπουργείο μας φέρεται ως να είχε συμβή η συμφορά εις τα ενδότερα της Αφρικής...".
Σ’ άλλη εφημερίδα, εξ άλλου την "Ταχύπτερο Φήμη" που εξέδιδε ο παλαιός αξιωματικός του αγώνος και φλογερός πατριώτης Νικ. Παπαδόπουλος, δημοσιεύετο η εξής ανταπόκρισις για τους σεισμούς:
"Τη 29 Μαΐου ώρα 4 μετά το μεσονύκτιον, και 9 1/2 μ.μ. εγένοντο δύο σεισμοί τρομερώτατοι εν Καλάμαις, ώστε ολίγον έλλειψε να καταβυθισθή η πόλις· εγένοντο δε εν τω μεταξύ σεισμοί έως εξήκοντα μετ’ ήχου τρομερωτάτου. Οι κάτοικοι των Καλαμών διενυκτέρευσαν εν υπαίθρω διά τον φόβον.
Την επιούσαν άπειροι μεν, αλλά μέτριοι σεισμοί, δύο δε μόνον επαισθητοί τη 11 ώρα π.μ. και τη 6 μ.μ. Την επομένην νύκτα της αναγεννωμένης 31, εξ σεισμοί αλλά μέτριοι. Εν Μικρομάνη της Μεσσηνίας κατηδαφίσθησαν άπασαι αι οικίαι και ο Ναός, εφονεύθησαν 8 και επληγώθησαν δέκα άνθρωποι από τους κρημνισθέντας υπό του σεισμού λίθους. Εν Νησίω εβλάβησαν όλαι αι οικίαι και τινές εκρημνίσθησαν. Εν Ασλάναγα ομοίως εκρημνίσθησαν άπασαι αι οικίαι. Μίαν ώραν μακράν του Νησίου, κατά μεσημβρίαν έσχισεν η γη, και εξήλθεν ύδωρ αλμυρόν και ατμός θειώδης. Ολων των Μεσσηνιακών χωρίων και κωμοπόλεων αι οικίαι κατηδαφίσθησαν ή εβλάβησαν. Εν Καλάμαις, χάριτι θεία, ολίγη βλάβη συνέβη" (Εφημερίδα "Ταχύπτερος Φήμη" 6 Ιουνίου 1846).
Στις 9 Ιουνίου σε συμπληρωματική ανταπόκρισι στην ίδια εφημερίδα "Η Ταχύπτερος Φήμη" ο ανταποκριτής της μετέδιδεν ότι "όλοι οι οίκοι μας διερράγησαν εν γένει. Εκρημνίσθησαν μόνο δύο οικίαι. Διακόσιαι οικίαι πρέπει να ανακαινισθώσιν. Το Ελληνικόν σχολείον μένει άχρηστον εις το εξής".
Και προσέθετε:
"Τριάκοντα τρία χωρία της Μεσσηνίας προσεβλήθησαν καιρίως. Εξ αυτών 14 έπεσαν εξ ολοκλήρου. Το Νησίον επίσης προσεβλήθη καιρίως. Εν αυτώ ουδεμία οικία είναι εις το εξής κατοικητέα. Είναι τα εξής όσα έπεσαν: Ασλάναγα, Βαλιάγα, Γκορτζόγλι, Γλιάτα, Βάστα, Ναζήρι, Κουκουράχι, Πιπερίτσα, Αβραμιού, Βεΐζαγα, Φαρμίσι, Δελήμημι, Ανδρούσα. Οι σεισμοί εξακολουθούσιν, αλλ’ ημερώτεροι, όλοι ερχόμενοι μετά τρομερόν ήχον. Οι άνθρωποι όλοι κοιμώνται εκτός των οικιών" (Εφημερίδα "Ταχύπτερος Φήμη" 13 Ιουνίου 1846).
Στις 6 Ιουνίου μετέβη ακτοπλοϊκώς στην Καλαμάτα ο Γάλλος πρεσβευτής εις Αθήνας Οισκατόρι συνοδευόμενος και από τον Καλαματιανό αγωνιστή και βουλευτή Ιω. Ζάρκο. Ο Γάλλος διπλωμάτης επεσκέφθη τη σεισμόπληκτο περιοχή, διένειμε βοηθήματα και υπεσχέθη ότι θα εισηγήτο στην Κυβέρνησί του να βοηθήση τους σεισμοπλήκτους.
Συμπτωματικά στις 7 Ιουνίου έφθασαν στην Καλαμάτα και 4 επίσημοι περιηγηταί, ο πρίγκηψ Ντε Ριμπεμπρ Μεβόντ, ο κόντες Ντι Ναμούρ Ντ’ Ελζί, Βέλγος, ο κόντες Ντι Φισέρ ντε Καρέιλ, Γάλλος και ο Κάρολος Ριχάρδος, Γάλλος διδάσκαλος, οι οποίοι επεσκέφθησαν τη σεισμόπληκτο περιοχή, και το πρωί της 8ης Ιουνίου στις 4 η ώρα ανεχώρησαν για το Μυστρά, προφανώς μέσω Αλαγονίας διά της Λαγκάδας. Δεν έχω υπόψη μου αν κανένας απ’ αυτούς εδημοσίευσεν εντυπώσεις από τη διαδρομή του στη Μεσσηνία.
Η Κυβέρνησις, υπό την πίεση της τραγικής καταστάσεως, έσπευσε να καταθέση ένα νομοσχέδιο για την περίθαλψη των σεισμοπαθών συμπατριωτών μας που προκάλεσε τη γενική αγανάκτηση.
Η "Εθνοκρατία" όμως επρότεινε τη διενέργειαν πανελληνίου εράνου μέσω των ελληνικών προξενείων για την ανακούφιση των πληγέντων Μεσσηνίων».
«Οι τότε βουλευταί Καλαμών και Μεσσήνης Παν. Δαρειώτης από τη Μεσσήνη, Π.Ι. Κυριακός από την Καλαμάτα και Ιω. Νικ. Φλέσσας από την Πολιανή, σ’ αναφορά τους προς τη Βουλή, διεκτραγωδούντες την κρίσιμη κατάσταση των σεισμοπλήκτων, τόνιζαν κοντά στα άλλα:
"Ολόκληρα χωρία αμφοτέρων των επαρχιών, ήτοι η Μικρομάνη, το Ασλάναγα, το Μπαλιάγα, το Ασπρόχωμα, το Γκορτζόγλι ανήκοντα εις την επαρχίαν Καλαμών, η πόλις Νησίου, Λυκότραφον, Ανδρούσα, Ναζήρι, Χασάμπασα, Καρτερόλι, Πιπερίτσα, Καλαμαρά ανήκοντα εις την επαρχίαν Μεσσήνης κατεστράφησαν, άλλα δε πάλιν χωρία των ιδίων επαρχιών, ως και η πόλις των Καλαμών κατά μέγα μέρος έπαθον· οι δε κάτοικοι κατήντησαν νομαδική αποικία, εκτεθειμένοι κατ’ αυτήν του έτους την ώραν και τας προσβολάς του καύσωνος και της ατμοσφαιρικής αστασίας, επικρατούσης μάλιστα εις το παρόν έτος.
Δύο περίπου χιλιάδες οικιών κατεδαφισθείσαι απαριθμούνται μέχρι τούδε και πολλαί άλλαι εβλάβησαν, δέκα ανθρώπινα πτώματα ευρίσκονται τεθαμμένα υπό τα ερείπια και πολλοί άλλοι διαφοροτρόπως έπαθον, τροφαί δε και κτήνη και άλλα είδη ευρεθέντα εντός των οικιών κατά την στιγμήν εκείνην της νυκτός άπαντα απωλέσθησαν ώστε η μέχρι τούδε γενική χρηματική ζημία συνίσταται εις τρία και ήμισυ εκατομμύρια δραχμών ως έγγιστα...".
Και πιο πέρα τόνιζαν:
"Τρία έτη κύριοι, ο Ιμβραήμης περιέτρεχε τον δυστυχή τούτον τόπον δενδροτομών και καίων, οι δε κάτοικοί του δεν είχαν άλλην προσφυγήν, ειμί τα Ελληνικά στρατόπεδα, την Λακωνίαν και αλλαχόθεν, αλλά ταύτα υπέφεραν με την μεγίστην καρτερίαν υπέρ της πατρίδος, συνοικίσθησαν και πάλιν έχοντες οδηγόν την αυστηροτάτην οικονομίαν δανεισθέντες και φιλοπονούντες. Αλλ’ ήδη τα πάνδεινα κακά των επικρατησάντων εφέτος σεισμών έφεραν αυτούς εις την μεγίστην απελπισίαν, καταστάντας αστέγους και ζημιωθέντας ζημίαν υπέρ δύναμιν...".
Καταλήγοντες οι βουλευταί ζητούσαν την άμεση αποστολή 2-3 ιατρών, φάρμακα, κτίστας, ξυλουργούς, τρόφιμα και χρηματικά μέσα για την ανασυγκρότηση της αγροτικής των οικονομίας (Εφημερίδα "Εθνοκρατία" 17 Ιουνίου 1846).
ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ ΜΕ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ
Υπό την πίεση των γεγονότων, τις διαμαρτυρίες του λαού και τις επικρίσεις του Τύπου η κυβέρνησις Κωλέττη έσπευσε όπως-όπως να καταρτίση ένα νομοσχέδιο για την παροχή βοήθειας στους δοκιμασθέντας κατοίκους και το κατέθεσε στη Βουλή προς ψήφισιν. Ηταν όμως τόσο ανεδαφικό, και προέβλεπε τόση λίγη βοήθεια, ώστε μόνον σαν εμπαιγμός προς τον ηρωικό λαό της Μεσσηνίας ήταν δυνατόν να χαρακτηρισθή, γι’ αυτό προκάλεσε τις διαμαρτυρίες ακόμη και φίλων της βουλευτών όπως του Π.Ι. Κυριακού. Ο τελευταίος όταν ήρθε το θέμα στη Βουλή στη συνεδρίαση της 18 Ιουνίου 1846 επέκρινε δριμύτατα το κυβερνητικό νομοσχέδιο που προέβλεπε τη διάθεση ποσού 50.000 δρχ. που θα διενείμετο σαν βοήθημα, και άλλου ποσού 150.000 δρχ. που θα εδίδετο στους πληγέντας ως δάνειον για την ανοικοδόμηση των οικιών των και την ανασυγκρότηση της αγροτικής των οικονομίας. Ο Παν. Ι. Κυριακός, με τη θαυμάσια πράγματι αγόρευσή του, που δείχνει ότι ήταν μορφωμένος και ευσυνείδητος άνθρωπος, απέδειξεν ότι καμμία ανακούφισις, καμμία προστασία δεν παρείχετο στους τόσον σκληρώς δοκιμασθέντας από τη θεομηνία Μεσσήνιους. Αν το συνολικό αυτό ποσό των 200.000 δρχ. -έλεγε- μοιραζόταν στις 2.000 οικογένειες που υπέστησαν βαρύτατες καταστροφές, έπεσαν τα σπίτια τους και διελύθη το νοικοκυριό τους, κάθε μία θα ελάμβανε 150 δραχμάς, ποσό ασήμαντο που μόνον σαν εμπαιγμός στη δυστυχία του λαού μπορούσε να χαρακτηρισθή.
"Κατ’ εμέ -είπεν ο Π.Ι. Κυριακός- δύο είναι αι μεγαλύτεραι ανάγκαι των κατοίκων, αίτινες απαιτούσιν άμεσον θεραπείαν. Η πρώτη να τοις χορηγηθώσι τα μέσα προς επισκευήν ή ανέγερσιν των οικιών των, και η άλλη προς καλλιέργειαν των γαιών των, τα οποία στερούνται εκ της συμβάσης εις αυτούς δυστυχίας, και τοιούτον είναι, ως φρονώ και το πνεύμα του νομοσχεδίου. Αλλ’ ερωτάται, το ανωτέρω ποσόν των 125 δρχ. (κατ’ οικογένειαν) δύναται να επαρκέση προς τον διπλούν τούτον σκοπόν; Εικοσιπέντε μόνον δραχμαί αρκούν προς επισκευήν οικίας ή κατασκευήν καλύβης;". Και συνεχίζων τόνιζε ότι η Κυβέρνησις έπρεπε να λάβη γενναιώτερα μέτρα για τις "15.000 συναδέλφων μας, αστέγων, δυστυχούντων και υποκειμένων εις τα επιρροάς της ατμοσφαίρας".
Συνεχίζων ο Παν. Κυριακός είπε τα εξής:
"Είναι γνωστόν ότι το ποσό των φόρων τους οποίους εισφέρουσιν ετησίως αι δύο αύται επαρχίαι, υπερβαίνει το ήμισυ εκατομμύριον δραχμών. Το ποσόν τούτο προέρχεται από τα κεφάλαια όλων των κατοίκων, χωρίς ουδέποτε το δημόσιον να μεσολάβηση, και τα οποία ήσαν λείψανα, άτινα η καταστροφή των Αράβων αφήκε".
Καταλήγων ο αγωνιστής βουλευτής ζητούσε να διατεθούν 10.000 κιλά σιτάρι και 200.000 δρχ. για να δοθούν προς ενίσχυσιν των σεισμοπλήκτων, και τόνιζεν επί λέξει:
"Πέποιθα δε, ότι ο λαός, όστις υπέστη πολλά δεινά καθ’ όλην την διάρκειαν του υπέρ ανεξαρτησίας αγώνος, και όστις σήμερον μετά μίαν νέαν καταστροφήν περιπλανώμενος άστεγος, δεν ευρίσκει καταφύγιον, ειμή υπό την σκιάν των δένδρων, θέλει τύχει της γενναίας συνδρομής και προστασίας του έθνους, εις του οποίου την φιλανθρωπίαν προσφεύγει, εκείνος ήτις το χαρακτηρίζει εις όλας τας πράξεις του".
ΔΙΩΚΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΦΟΡΟΦΥΓΑΔΕΣ
Στην "Εθνοκρατία" (3 Ιουλίου 1846) δημοσιεύεται και νέα αγόρευσις του Π. Κυριακού, ο οποίος επέκρινε την Κυβέρνησιν και τη Βουλή διότι δεν είχαν λάβει κανένα θετικό μέτρο, και μάλιστα διότι, μερικοί σεισμόπληκτοι "μη ευκολυνόμενοι να εξοφλήσωσι - χρέη προς το Δημόσιον - κατεδιώχθησαν δι’ όλων των αυστηρών μέσων, ενώ άλλοι, καίτοι οφείλοντες χιλιάδας δραχμάς, μένουν εισέτι ακαταδίωκτοι".
Η φοροδιαφυγή φαίνεται, εκ μέρους των επιτηδείων, οργίαζε και τότε, όπως και σήμερα και όπως σε κάθε εποχήν.
Περισσότερον δριμύς -καθ’ ο αντιπολιτευόμενος- ήταν στην αγόρευσή του ο Χρ. Καπετανάκης, ο οποίος κατήγγειλε καταχρήσεις των δημοσίων χρημάτων που εγένοντο και είπε κοντά στα άλλα:
"Ας συλλογισθώμεν, ότι εσφετερίσθησαν και σφετερίζονται καθ’ εκάστην εθνικά χρήματα αδίκως και παραλόγως, και όχι δι’ αυτήν την μικράν δι’ αυτούς, να κάμνωμεν λόγους. Κύριοι! ας αναλογισθώμεν αυτάς τας πέντε χιλιάδας -αυτά είχε διαθέσει η Κυβέρνησις- των δραχμών εις δύο χιλιάδας περίπου κατεδαφισμένας οικίας και επιπλέον εις τας λοιπάς όπου έλαβον μικροτέραν φθοράν, πόσον αναλογούν; σχεδόν εις τίποτε. Τι βοήθεια είναι λοιπόν αυτή; Νομίζω ότι όταν μάθουν αυτήν την πολύ ολίγην, θέλει αναφερθούν ότι δεν την θέλουν και ευχαριστούν δι’ αυτήν τας Βουλάς και την Κυβέρνησιν". (Εφημερίδα "Εθνοκρατία" 26 Ιουνίου 1846).
Η εφημερίδα "Ελπίς" εξ άλλου αφού περιέγραψε την δεινήν θέσιν των δοκιμασθέντων κατοίκων έγραφε:
"... Υψώνομεν φωνήν υπέρ της πασχούσης ανθρωπότητος· άφες, κ. Κωλέττα την αναλγησίαν σου· ενθυμήσου ότι χιλιάδες πολιτών κατεστράφησαν, ενθυμήσου ότι ο Βασιλεύς ήταν αυτόπτης της συμφοράς, και ότι διά της αναλγησίας σου εκθέτεις αυτόν τον ανεύθυνο ηγεμόνα, όστις, ως άδεται, πολλάκις σοι υπενθύμισε την υπόθεσιν ταύτην. Σοι είναι συγχωρημένον να μεταχειρίζεσαι το σύστημα των αναβολών διά να εμπαίζεις τους αδηφάγους φίλους σου, αλλ’ η βραδύτης ως προς την περίθαλψη των κατοίκων ολοκλήρου επαρχίας είναι αμάρτημα ενώπιον Θεού και ανθρώπων" (Εφημερίδα "Ελπίς" 10 Ιουνίου 1846).
Παρά τις διαμαρτυρίες όμως των βουλευτών και της ολότητος σχεδόν του Τύπου η Κυβέρνησις Κωλέττη, στην οποία σημειωτέον μετείχεν ως υπουργός της Οικονομίας ο Μεσσήνιος αγωνιστής του 1821 Νικ. Πονηρόπουλος, εκ Κυπαρισσίας, κανένα θετικό μέτρο δεν έλαβε».
Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
Εκτενή αναφορά στο σεισμό αυτό -που ήταν ισχυρότατος- κάνει ο Α. Γαλανόπουλος, ο οποίος γράφει:
«Ισχυρός σεισμός, που έγινε αισθητός μέχρι τη Μικρά Ασία, μετέτρεψε πολλές περιοχές στη Μεσσηνία σε ερείπια. Μεταξύ αυτών προπάντων τη Μεσσήνη (Νησί), Μικρομάνη, Ασλάναγα. Στην Καλαμάτα έπεσαν λίγα σπίτια, όμως ελάχιστα σπίτια έμειναν άθικτα. Στη Μεσσήνη γκρεμίστηκαν σχεδόν όλα τα σπίτια. Στην πλειστοσεισμική περιοχή δημιουργήθηκαν πολλά ρήγματα εδάφους με αμμώδη ύδατα και στο χωριό Μπαλιάγα δημιουργήθηκε μία μικρή λίμνη. Στη Μικρομάνη δημιουργήθηκαν 2-3 βαθιές τομές και παράπλευρα αμμώδης κώνος, από τις εκβολές των οποίων αναπήδησαν υγρά στοιχεία.
Στις εκβολές του Παμίσου τα ρήγματα ήταν φαρδύτερα και κατά ένα μέρος γέμισαν από λάσπη.
Συνολικά κατέρρευσαν 2.500 σπίτια και βρήκαν το θάνατο 30 άνθρωποι.
Πριν το σεισμό αυτό που έγινε αισθητός στη Ζάκυνθο, στη Μυτιλήνη και τη Σμύρνη έγιναν ασθενείς προσεισμοί (τέσσερις ημέρες πριν). Η μετασεισμική δραστηριότητα συνεχίστηκε τουλάχιστον για επτά ημέρες ακόμη.
Τα μεγέθη των κτηριακών καταστροφών στο μεγάλο μέρος δημιουργήθηκαν όχι τόσο από τον τρόπο και το είδος κατασκευής τους, όσο ιδιαίτερα από δυσμενείς εδαφικές σχέσεις των κατεστραμμένων περιοχών. Σύμφωνα με τις εμπειρίες μας οι ζημιές θα ήταν μεγαλύτερες αν ο σεισμός γινόταν τη χειμερινή περίοδο. Η κύρια κατεστραμμένη περιοχή ήταν οι χαμηλές πεδιάδες της Μεσσηνίας, δηλαδή η στενή ζώνη αμφίπλευρα του Παμίσου και παράλληλα σε αυτή. Σε σχέση με αυτή τη στενή πληγείσα ζώνη, το μακροσεισμικό εύρος του σεισμού όπως διαπιστώσαμε ήταν αρκετά μεγάλο. Το επίκεντρο του σεισμού φαίνεται να ήταν στη Μικρομάνη. Αλλά πρέπει να παίρνει κανένας υπόψη του ότι η φτώχεια στοιχείων και η μη πλήρης και με σαφήνεια περιγραφή των φαινομένων, δεν μας επιτρέπει να καταλήξουμε σε βεβαιότητες, ειδικά για την εστιακή περιοχή.
Η γεωλογική ανάπτυξη της κάτω Μεσσηνιακής πεδιάδας, όπως και η κατανομή της σεισμικής δραστηριότητας, βρίσκονται πιο κοντά στην υπόθεση ότι και οι δύο λωρίδες του Παμίσου έχουν δημιουργηθεί από ρήγματα. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις βρίσκεται η προτέρα πιθανή εστιακή θέση του σεισμού, στο σημείο διασταύρωσης των δύο ρηγμάτων».
ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΟΥΣ
Για ιστορικούς λόγους παραθέτουμε το κείμενο του νόμου που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (φ. 19, 23.7.1846) «Περί περιθάλψεως των εκ του σεισμού παθόντων Μεσσηνίων» (191).
Οπως μπορεί να διαπιστωθεί, ο νόμος προέβλεπε "ενίσχυση για τους πληγέντες", δυνατότητα δανειοδότησης από την τράπεζα και εγγύηση του Δημοσίου η οποία όμως δεν μπορούσε να ανακόψει κινήσεις της τράπεζας κατά των οφειλετών.
Το κείμενο του νόμου για τους σεισμόπληκτους έχει ως εξής:
"ΟΘΩΝ
ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής και της Γερουσίας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν
Αρθρ. 1
Δύνανται να διατεθώσι μέχρι πέντε χιλιάδων κιλών σίτου εθνικού και πεντήκοντα χιλιάδων δραχμών υπέρ των απόρων και αποδεδειγμένως παθουσών εκ των συμβάντων σεισμών οικογενειών της Μεσσηνίας. Αρθρ. 2
Εις εκάστην των παθουσών τούτων οικογενειών θέλουσι δοθή εκατόν μέχρι διακοσίων οκάδων σίτου, και πεντήκοντα μέχρις εκατόν πεντήκοντα δραχμών εις ανακούφισιν των δεινών των.
Αρθρ. 3
Η Κυβέρνησις θέλει ενεργήσει ίνα δοθή δάνειον προς τον αυτόν σκοπόν με επιεικείς συμφωνίας και επί υποθήκη κτημάτων υπέρ των λοιπών τάξεων των παθόντων της Μεσσηνίας παρά της Εθνικής Τραπέζης μη υπερβαίνον το ποσόν των διακοσίων χιλιάδων δραχμών.
Εκ των δανείων τούτων θέλουν δίδεσθαι τριακόσιοι μέχρι δύο χιλιάδων δραχμών, εις εκάστην οικογένειαν.
Η Κυβέρνησις δύναται να πρόσθεση και την ιδίαν αυτής εγγύησιν εις τας άλλας παρά των δανεισθησομένων παθόντων κατοίκων δοθησομένας εις την Τράπεζαν Ασφαλείας προς εξόφλησιν των τόκων και του χρεωλύτρου, αν τυχόν οι δανεισθησόμενοι δεν ήθελαν φανή εμπρόθεσμοι εις τας πληρωμάς. Η εγγύησις αύτη μ’ όλον τούτο δεν θέλει εμποδίση την Τράπεζαν να ενεργήση τα νόμιμα προς καταδίωξιν των καθυστερούντων μέσα.
Αρθρ. 4
Εις τους Ημέτερους επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργούς ανατίθεται η εκτέλεσις του παρόντος Νόμου.
Εν Αθήναις την 16 Ιουλίου 1846
ΟΘΩΝ
Ο επί των Εσωτερικών
υπουργός Ι. ΚΩΛΕΤΤΗΣ
Ο επί των Οικονομικών
Ν. ΠΟΝΗΡΟΠΟΥΛΟΣ".
[Σ.Σ.: Το κιλό ήταν βαλκανική μονάδα χωρητικότητας των δημητριακών που ισοδυναμούσε στην Ελλάδα με 24 οκάδες. Το αποτελούσε ένας κύλινδρος στον οποίο έπεφτε λίγο-λίγο το προϊόν και ανακινείτο τακτικά για να κατακαθίσει. Ενας πήχυς στα χείλη του κυλίνδρου εχρησιμοποιείτο για να γεμίσει ακριβώς με το υπό μέτρηση προϊόν. Σε άλλες περιοχές κατασκευάζονταν κύλινδροι διαφορετικής χωρητικότητας: 48 οκάδες σε ορισμένες περιοχές της Τουρκίας ή 169 μονάδες στη Βουλγαρία]. Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/politismos/history/item/43224-seismos-nisi
ΠΗΓΗ:http://www.eleftheriaonline.gr/politismos/history/item/42774-seismos-nisi-a-meros
και http://www.eleftheriaonline.gr/politismos/history/item/43224-seismos-nisi
Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/politismos/history/item/42774-seismos-nisi-a-meros
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου